گرانی و بیکیفیتی سمعک؛ صدایی که ناشنوایان را خسته و فرسوده میکند
ناشنوایان میگویند سمعکهای بیکیفیت نهتنها صدای محیط را مخدوش میکند، بلکه فشار روانی و خستگی مداوم به همراه دارد. آنها در روز جهانی معلولان از افزایش شدید قیمتها، کمبود واردات استاندارد و حمایت ناکافی برای تهیه سمعک باکیفیت میگویند.
فرزاد پورمحمد روحی، نایب رئیس انجمن خانواده ناشنوایان ایران میگوید سمعک اگر باکیفیت نباشد حتی شنوایی را کم میکند و گاهی آسیبهایی که میزند جبرانناپذیر است: «افراد ناشنوا و کمشنوا حق دارند مانند دیگران از صدای محیط و زندگی عادی بهرهمند شوند و استفاده از سمعک مناسب نقش اساسی در کیفیت زندگی آنها دارد.»
هزینه بالای سمعک و مشکلات کیفی آن برای ناشنوایان تازه نیست. آنها مدتهاست با سمعکهایی با کیفیت پایین و گاهی فقط یک سمعک سر میکنند. بهویژه از زمانی که قیمت ارز بالا رفت و واردات محصولاتی مثل سمعک را دچار مشکل کرد. سمعکهایی که قیمتشان تا ۱۲۰ میلیون هم میرسد و هر ۳ تا ۵ سال باید تعویض شوند. چند روز پیش رئیس انجمن ناشنوایان ایران در گفتوگو با اقتصاد ۱۲۰ به هزینه ۲۰ تا ۱۰۰ میلیونی سمعک اشاره کرده و گفته بود سمعک ۲۰ میلیونی اصلا جوابگو نیست و بهزیستی هم توانایی ندارد سمعک بدهد. اما مشکلات ناشنوایان برای تهیه سمعک پیچیدهتر است.
سمعکهای بیکیفیت به ناچار به دلالان فروخته میشوند
حبیب مهدوی، دبیر شبکه ملی ناشنوایان ایران میگوید قیمت سمعک بیشتر و بین ۴۰ تا ۱۲۰ میلیون تومان است. او توضیح میدهد که روند واگذاری سمعک از بهزیستی معمولا پنج سال یک بار است و قیمت آن بسته به توان مالی مددجو گاهی رایگان میشود و گاهی مبلغ کمی دریافت میشود: «ولی این روند اغلب نامنظم است و بسیار پیش آمده که ناشنوایان واجد شرایط بیشتر از این مدت در نوبت ماندهاند.»
او از کیفیت نامطلوب سمعکهایی که از بهزیستی دریافت میشوند میگوید، تا جایی که برای اکثرشان قابل استفاده نیست: «بیشتر برای افرادی که در اثر پیرگوشی دچار افت شنوایی شدهاند قابل استفاده است. ناشنوایان اغلب به ناچار این سمعک ها را به دلالان بازار آزاد میفروشند و با تقبل مبلغ مابهالتفاوت آن، سمعک مورد نیاز خود را از بازار آزاد میخرند. ولی همین مابهالتفاوت هم برایشان سنگین و گاه غیر قابل تامین است.»
سمعکهایی که بهزیستی به آنها میدهد بین سه تا پنج میلیون تومان خریدار دارند درحالیکه ناشنوایان باید با قیمتهای بالاتر سمعک مورد نیاز خود را بخرند: «بهزیستی برای خرید سمعک هزینه نقدی پرداخت نمیکند.»
به گفته مهدوی بیمهها اغلب از پرداخت کمک هزینه خرید سمعک امتناع میکنند، با این استدلال که سمعک جزو تعهداتشان نیست، او تاکید میکند طبق قوانین حمایت از معلولان بیمهها مکلف به پرداخت بخشی از هزینههای توانبخشی معلولان هستند که سمعک هم شامل آن میشود: «گاهی نیز مبلغ بسیار ناچیزی توسط بیمه پرداخت میشود که طبق آخرین گزارش مبلغی بین یک تا یک و نیم میلیون برای هر فرد (نه هر سمعک) است. یعنی فرد ناشنوا اگر برای هر دو گوش سمعک بخرد این مبلغ تغییری نمیکند و با توجه به قیمتهای سمعک در بازار، پرداخت این کمک هزینه آن هم پس از طی بروکراسی و تاخیر زیاد بیشتر به تحقیر و تمسخر فرد متقاضی شبیه است و مشخص نیست پرداخت این مبلغ صدقهگونه چه مبنای حقوقی و کارشناسی دارد.»
فرزاد پورمحمد روحی، نایب رئیس انجمن خانواده ناشنوایان ایران توضیح میدهد که هزینه سمعک بسته به برند، نوع آنالوگ یا دیجیتال و امکاناتی مثل بلوتوث متفاوت است و قیمت آن در حال حاضر بین ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است. ناشنوایان و کمشنوایان به گفته او بارها در روند دریافت سمعک از بهزیستی با مشکلات و سردرگمی روبهرو شدهاند و همکاری و پوشش بیمهها هم برای تامین هزینه سمعک نیز محدود و ناکافی است: «جامعه ناشنوایان و کمشنوایان بسته به میزان افت شنوایی نیازهای متفاوتی دارند. متأسفانه سمعکهای باکیفیت بسیار گران هستند. واردات این کالا نیز باید آزادانه و با استانداردهای مناسب انجام شود تا سمعکهای معتبر و شناختهشده در دسترس جامعه ناشنوایان و کمشنوایان قرار گیرد.»
به گفته روحی معمولا سمعکهای وارداتی از نظر فناوری پردازش صدا و دوام کیفیت بهتری دارند اما کیفیت آنها هم با هم متفاوت است: «نیاز به تعویض سمعک نیز بسته به مدل و میزان استفاده متفاوت است اما معمولا هر ۳ تا ۵ سال یکبار لازم میشود.» حتی میزان مصرف باتری سمعک هم به برند و تکنولوژی آن بستگی دارد. سمعکهای باکیفیت که پردازش صدای دقیقتر و امکانات بیشتری دارند، معمولا مصرف باتری بالاتری دارند و باتری آنها بهطور متوسط حدود دو هفته کار میکند: «متاسفانه هزینه باتری یکی از دغدغههای مهم جامعه ناشنوایان است و امیدواریم دولت برای این موضوع حمایت بیشتری ارائه دهد.»
حمایتها برای تهیه سمعک ناکافی است
سازمان بهزیستی هم در سالهای اخیر به گران بودن سمعک اشاره کرده است. سال ۱۴۰۰ محمد نفریه معاون وقت توانبخشی سازمان بهزیستی کشور گفته بود تنها وسیله توانبخشی که در ایران تولید نمیشود سمعک است و اگرچه نمیتوان گفت سمعک در بازار وجود ندارد اما قیمت آن گران شده است. او تاکید کرده بود که بزرگترین خریدار سمعک در ایران سازمان بهزیستی است. آن زمان قیمت باتری سمعک هم بالا بود و مقدار آن در بازار کم بود.
بعضی از مسئولان هم در این سالها مشکل تهیه سمعک را بالا رفتن قیمت دلار دانستند. سال ۱۴۰۱ سرپرست امور توانبخشی روزانه و توانپزشکی سازمان بهزیستی، رامین رضایی در گفتوگویی با مهر گفته بود مشکلات در تخصیص ارز و بالا رفتن قیمت دلار باعث شده که برای تهیه سمعک و ویلچر برقی از کشورهای دیگر دچار مشکل شویم. این مشکلات باعث شده که ناشنوایان و کمشنوایان از سمعک باکیفیت محروم باشند و نتوانند به موقع سمعکهایشان را تعویض کنند.
ناشنوایان انتظار حمایتهای بیشتری دارند. دبیر شبکه ملی ناشنوایان ایران معتقد است دولت باید بیشتر به حوزه توانبخشی و تجهیزات آن توجه کند و ارز مورد نیاز این حوزه را تامین کند تا بهزیستی بتواند سمعک باکیفیت وارد کند و در اختیار ناشنوایان بگذارد. او میگوید: «بهزیستی گاهی با هزینههای غیر ضروری و گاه تشریفاتی باعث کاهش اعتبارات در حوزههای ضروری از جمله توانبخشی میشود که مشکلاتی را برای جامعه هدف و خود بهزیستی ایجاد میکند.»
نایب رئیس انجمن خانواده ناشنوایان ایران میگوید: «بهزیستی باید با همکاری مراکز و شرکتهای خدمات شنوایی، نظارت و کارشناسی دقیقتری بر انتخاب و واردات سمعک داشته باشد تا بهترین و مناسبترین مدلها در اختیار جامعه ناشنوایان و کمشنوایان قرار گیرد. این همکاری میتواند کیفیت خدمات را بهطور چشمگیری بهبود دهد.» پیشنهاد روحی این است که در روند واردات و انتخاب سمعک، کارشناسان شنواییشناسی و متخصصان این حوزه مشارکت داشته باشند تا بهترین و مناسبترین مدلها وارد کشور شوند.
گفتوگو با حبیب مهدوی و فرزاد پورمحمد روحی کتبی انجام شد؛ آنها صدایشان را نوشتند تا یادآوری کنند حق دارند جهان را بهتر بشنوند. سمعک برایشان فقط یک ابزار نیست؛ پلی است میان آنها و دنیایی که برایشان صدا ندارد. اما وقتی این پل سست و ناکارآمد باشد، نهفقط کیفیت شنوایی را از آنها میگیرد، بلکه بارِ روانیِ سنگینی را هم بر دوششان میگذارد.
آنها برای دسترسی به سمعک مناسب، به حمایت جدیتر نیاز دارند. حق شنیدن باکیفیت، مطالبهای است که نباید نادیده گرفته شود.
