هشدار درباره آینده اقلیم ایران؛ سهم ما از گرمایش زمین خشکیِ بیشتر است
در نشست تخصصی «زمین گرم» در دانشگاه زنجان استاد دانشگاه زنجان از دلایل کشورها برای پایبند نبودن به تعهدات انتشار کربن گفت و تاکید کرد با اصلاح مصرف، ارتقای فناوری، کاهش اتلاف انرژی و مدیریت منابع طبیعی، میتوانیم روند افزایش کربندیاکسید را کندتر کنیم.
بنیانگذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان در نشست تخصصی «زمین گرم» و چالشهای تغییر اقلیم با اشاره به توافق پاریس گفت ایران اعلام کرده که میتواند چهار درصد بهصورت داوطلبانه و هشت درصد در صورت رفع تحریمها، انتشار کربن خود را کاهش دهد؛ در مجموع ۱۲ درصد. اما این تعهد در مجلس تصویب نشد و عملاً اجرایی نشده است.
یوسف ثبوتی در سخنرانی خود با محوریت «آب، تغییر اقلیم و گرمشدن زمین» که در دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان برگزار شد از فعالیتهایی که در ۱۵۰ سال گذشته باعث برهم خوردن چرخه کربن شده گفت و توضیح داد: «طی یک قرن اخیر، انسان با مصرف گسترده زغالسنگ، نفت و گاز، تعادل میلیونها ساله طبیعت را برهم زده و زمین را وارد دورهای از گرمایش غیرعادی کرده است؛ پدیدهای که سهم کشورهایی مانند ایران را تشدید کمآبی و سهم عرضهای شمالی را افزایش سیلابها میداند.»
ثبوتی با تشریح سازوکار گازهای گلخانهای، گفت: «جو زمین عمدتاً از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده و درصد اندکی از آن را گازهایی مانند کربندیاکسید، متان و بخار آب تشکیل میدهد؛ اما همین مقدار اندک، نقش تعیینکنندهای در دمای زمین دارد. کربندیاکسید نور مرئی خورشید را از خود عبور میدهد، اما گرمای برگشتی از سطح زمین را عبور نمیدهد و درست مانند شیشه گلخانه عمل میکند. به همین دلیل این دسته گازها را «گلخانهای» مینامیم.»
به گفته او ۱۵۰ سال پیش، غلظت کربندیاکسید حدود ۲۸۰ پیپیام بود. امروز این عدد به حدود ۴۲۰ تا ۴۴۰ پیپیام رسیده است. هرچه این غلظت بالاتر رود، گرمای بیشتری در جو حبس و زمین گرمتر میشود.
ثبوتی سپس به پیامدهای گرم شدن زمین و تاثیرات آن بر کشوری مانند ایران اشاره کرد و توضیح داد چگونه توزیع بارندگی در جهان دگرگون شده است: «وقتی زمین گرم میشود، اقیانوسها تبخیر بیشتری تولید میکنند. این رطوبت در عرضهای استوایی به بارشهای شدید و سیلهای ویرانگر منجر میشود. اما در عرضهای جغرافیایی میانی، از جمله ایران، عراق، سوریه، افغانستان و بخشهایی از آسیای مرکزی، نتیجه این گرمایش، کاهش دسترسی به بارش و تشدید خشکسالی است. این سرنوشت اقلیمی منطقهای است که از ابتدا نیز کمآب بوده و اکنون با سرعت بیشتری خشک میشود.»
به گفته او ریشه اصلی بحران در مصرف بیمحابای انرژی فسیلی طی ۱۵۰ سال گذشته است: «زغالسنگ، نفت و گاز میلیونها سال در لایههای زمین حبس بودهاند. اما بشر در یکونیم قرن اخیر حجم عظیمی از این ذخایر را سوزانده و کربندیاکسید آن را وارد جو کرده است.این مصرف روز به روز بیشتر شده؛ ابتدا با ماشین بخار، سپس با راهآهن، کشتیهای بزرگ، خودرو، هواپیما و صنایع سنگین. نتیجه این روند، انباشتی بیسابقه از گازهای گلخانهای در جو است.»
این استاد دانشگاه سپس به مذاکرات جهانی تغییر اقلیم اشاره کرد و از تعهدات کشورها برای کاهش انتشار کربن گفت که البته پایبندی واقعی بسیار محدود بوده است: «علت ساده است، کاهش مصرف سوخت فسیلی یعنی کاهش رشد اقتصادی. آمریکا، چین، هند و کشورهای در حال توسعه؛ هرکدام با استدلالهای مختلف در برابر محدودیتها مقاومت میکنند.»
به گفته ثبوتی ایران هم نتوانست به تعهداتش در پیمان پاریس عمل کند: «ایران اعلام کرده که میتواند چهار درصد بهصورت داوطلبانه و هشت درصد در صورت رفع تحریمها، انتشار کربن خود را کاهش دهد؛ در مجموع ۱۲ درصد. اما این تعهد در مجلس تصویب نشد و عملاً اجرایی نشده است.»
او در نهایت تاکید کرد شاید هدف رسیدن به کاهش مطلق انتشار کربن در شرایط فعلی دستنیافتنی باشد، اما میتوانیم با اصلاح مصرف، ارتقای فناوری، کاهش اتلاف انرژی و مدیریت منابع طبیعی، روند افزایش کربندیاکسید را کندتر و نزدیک به حد تعادل کنیم. اگر غلظت را بتوانیم زیر ۵۰۰ پیپیام تثبیت کنیم، همین هم گامی بزرگ برای نجات انسانها خواهد بود.
